Deja vü'nün kelime anlamı önceden görmüş (Fr). Kavramın yaratıcısı 1851-1917 yılları arasında yaşamış olan Fransız araştırmacı Émile Boirac ve kavrama ilk yer verdiği eser L'Avenir des Sciences Physiques. Daha sonra konu üzerine araştırmalar yapan Sigmund Freud'a göre başlıca sebep tabii ki bastırılmış anılar, duygular (zaten neyin nedenleri bu değil ki?).
Konu uzun süre rafa kalktıktan ve bilim insanları tarafından reddedildikten sonra MR (manyetik rezonans) görüntüleme tekniğinin ortaya çıkması ve beyin fonksiyonlarının, beyindeki dalgalanmaların daha detaylı incelenebilmesi ile yeniden gündeme geliyor.
Yapılan istatistiklere göre deja vü 'görme' oranı %70'e %30. Yani her 10 kişiden 3'ü hiç deja vü yaşamadım diyor. Ancak benim çevremde bu oran sıfıra yakın. Tüm arkadaşlarımın başına böyle bir olay gelmiş.
Deja vü farkları, teoriler
Deja vü kabaca ikiye ayrılıyor; sosyal ve biyolojik. Sosyal bölümdeki deja vü'ler duygu ve hislerle ilgili, anı temelli ve hiçbir hastalıkla ilişkilendirilmeyip, sorun olarak kabul edilmiyor. Biyolojik tarafta ise epilepsi ve şizofreni en sık görülen nedenler arasında.
Zaten yapılan incelemelere göre epilepsi krizlerinden hemen önce hastaların bir çoğu bu ve benzeri deneyimler yaşıyor. Bu hastalar çok daha derin bir his yaşıyor ve gerçek-kurgu arasındaki farkı çoğu zaman yitiriyorlar.
Nörolog Robert Efron'a göre deja vü'nün nedeni beynin aynı dış etkene 2 kez maruz kalması ve bunlar arasındaki zaman farkını beynin yanlış yorumlaması. Göz gördüğü şeyi doğrudan temporal loba ulaştırmak yerine önce beynin sağ yarısına ilettiğinde böyle bir 'gecikme' yaşanıyor ve önceden yaşamış hissine sahip oluyoruz.
Alan Brown'un kendi öğrencileri üzerinde yaptığı testlere göre ise subliminal mesajlar deja vü'leri tetikliyor. Öğrencilerine farklı zamanlarda hiç gitmedikleri ülkelerin fotoğraflarını subliminal mesaj olarak gösteren Brown, ilerleyen derslerde aynı fotoğrafları öğrencilerine gösterdiğinde 'evet buraya gitmiştim, evet bu manzarayı biliyorum' şeklinde cevaplar alıyor.
Yukarıdaki videoda ünlü bir 'mentalist' olan Derren Brown'un iki reklamcı üzerinde yaptığı deneyi izleyebilirsiniz. Sonuçları eminim sizi de çok şaşırtacak ve deja vü konusunda sizin de zihninizde bir şeyler canlanacak.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder